Kaynaştırma, özel gereksinimli çocukların genel eğitim sınıflarında tipik gelişen akranlarıyla sosyal ve eğitimsel açıdan birlikteliklerinin uygun eğitimsel programların ve öğretmenlere, ailelere ve öğrencilere destek hizmet verilerek birlikte eğitim almalarının sağlanması olarak tanımlanırken bütünleştirme özel gereksinimli bireylerin her yaşta sosyal ve toplumsal yaşantıya engellenmeden katılabilme hakları olarak tanımlanmıştır (Sarıca & Tanrıverdi, 2021).
Özel gereksinimli bireylerin eğitiminde tarihsel süreçte çarpıcı değişimler yaşanmıştır. Tarihsel süreçte özel gereksinimleri olan bireylerin tipik gelişen akranlarından ayrı tutularak sadece kendileri için hazırlanan kurumlarda, özel müfredatlar çerçevesinde, özel yetiştirilmiş personel tarafından eğitim aldıkları özel eğitim okulu ya da sınıfı gibi ayrıştırmaya maruz kaldıkları eğitim anlayışından akranlarıyla aynı sınıflara yerleştirilerek yarı zamanlı ya da tam zamanlı kaynaştırma (mainstreaming) ya da entegrasyon (integration) uygulamalarına katıldıkları eğitim anlayışına geçiş olmuştur. Son dönemde ise İskandinav ülkelerinden kökenini alan normalleştirme felsefesi çerçevesinde kapsayıcı eğitim ya da bütünleştirme (inclusion) olarak adlandırılan bir felsefe çerçevesinde eğitim hizmetleri sunulmaya çalışılmaktadır (Bakkaloğlu & Sucuoğlu, 2017).
Kaynaştırma, özel gereksinimli çocukların genel eğitim sınıflarında tipik gelişen akranlarıyla sosyal ve eğitimsel açıdan birlikteliklerinin uygun eğitimsel programların ve öğretmenlere, ailelere ve öğrencilere destek hizmet verilerek birlikte eğitim almalarının sağlanması olarak tanımlanırken bütünleştirme özel gereksinimli bireylerin her yaşta sosyal ve toplumsal yaşantıya engellenmeden katılabilme hakları olarak tanımlanmıştır (Sarıca & Tanrıverdi, 2021). Özel gereksinimli bireylere kaynaştırma uygulamaları çerçevesinde ayrıca tersine kaynaştırma (reverse mainstreaming) ya da entegre edilmiş özel eğitim (integrated special education) hizmetleri de sunulmuştur. Tipik gelişen bireylerin de devam ettiği özel eğitim sınıflarını tanımlamak için kullanılan tersine kaynaştırma uygulamalarında sınıfın çoğunluğunu özel gereksinimli bireyler oluştururken tipik gelişen bireyler de sınıf mevcudunun 1/3 ya da 1/4'ünü oluşturmaktadır (Allen & Cowdery, 2009).
Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde (2018), “Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim Uygulamaları” özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin her tür ve kademede diğer bireylerle karşılıklı etkileşim içinde bulunmalarını ve eğitim amaçlarını en üst düzeyde gerçekleştirmelerini sağlamak amacıyla bu bireylere destek eğitim hizmetleri de sunularak akranlarıyla birlikte tam zamanlı ya da özel eğitim sınıflarında yarı zamanlı olarak verilen eğitim olarak tanımlanmaktadır. Her ne kadar yönetmelikte “Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim Uygulamaları olarak kavramsallaştırılan kaynaştırma ve bütünleştirme arasında benzerliklerin yanı sıra önemli farklılıklar da bulunmaktadır. Her iki uygulamada da özel gereksinimli bireyler tipik gelişen akranları ile aynı ortamda eğitim almaktadır. Ancak bütünleştirme uygulamalarında kaynaştırma uygulamalarından farklı olarak sadece özel gereksinimli bireylerin yani gelişimsel ve yetenek farklılıkları olan bireylerin değil aynı zamanda cinsel, ırksal, dinsel, dilsel ya da sosyoekonomik düzey farklılıkları olan bireylerin hak temelli, eşit fırsat, sosyal adalet ve insan hakları çerçevesinde akranlarının erişebildiği tüm olanaklara ulaşabilmesi hedeflenmektedir. Kaynaştırma ve ile bütünleştirme arasındaki diğer önemli farklılar şöyle özetlenebilir: Kaynaştırma sadece özel gereksinimli öğrencilere destek eğitim hizmetleri verilmesini ima ederken bütünleştirme akademik, sosyal ve toplumsal becerilere ilişkin özel düzenlemelere ihtiyaç duyan özel gereksinimli olan ve olmayan tüm öğrencileri kapsar. Kaynaştırmada özel gereksinimli öğrenciden sınıfın var olan beklentilerini karşılaması ve kaynaştırmaya hazır olması beklenirken bütünleştirmede ortam ve program özel gereksinimleri olan öğrencinin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde düzenlenir. Kaynaştırmada destek hizmetler, genel eğitim sınıfı dışındaki destek eğitim birimi ya da kaynak odada sağlanırken bütünleştirmede destek hizmetler, mümkün olduğunca genel eğitim sınıfında ya da spor salonu, yemekhane gibi doğal ortamlarda öğrenciyi sınıftan ayırmaksızın sağlanır (Allen & Cowdery, 2009; Bakkaloğlu & Sucuoğlu, 2017).
Kaynaklar
Allen, K. E., & Cowdery, G. E. (2009). The exceptional child: Inclusion in early childhood education. Delmar.
Bakkaloğlu, H., & Sucuoğlu, B. (Çev. Eds.). (2017). Okul öncesinde bütünleştirmeyi hayata geçirme. Nobel Akademik Yayıncılık.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. https://orgm.meb.gov.tr/www/mevzuat-yonetmelik/icerik/1958
Sarıca, A. D., & Tanrıverdi, A. (Eds.). (2021). Eğitimde bütünleştirme: Herkes için bir okul yaratmak. Nobel Akademik Yayıncılık.
