Gelişimsel Pediatri ile Tanışalım

Gülümser Akademi Hikayesi / Gelişimsel Pediatri Uzmanı Dr. Özlem Gülümser 

Gelişim nedir?

Gelişim; büyüme, olgunlaşma ve öğrenme sürecinin tümünü kapsar. Örneklerle açıklarsak, yenidoğan bebek bir yandan kilo alır, boyu uzar, bir yandan da yaş dönemine göre başını tutma, oturma, sesler çıkarma gibi işlevleri yerine getirmeye başlar. Ayrıca görme, işitme ve dokunma  gibi duyularını kullanarak çevresinde olan biteni algılar ve ailesi başta olmak üzere çevresindeki bireyler ile ilişkiye geçerek deneyimler kazanır.

Çocuğun gelişimi, anne karnında başlar, anne ve babasından gelen kalıtsal yapı, sağlık durumu ve ailesinin ona sağladığı şefkatli bakım ve uygun öğrenme uyaranları ile devam eder.  Birey, bilişsel, hareket, sosyal, duygusal ve dil gibi gelişim alanlarında gerekli becerileri kazanarak hayatta kalabilme ve toplum içinde diğer insanlarla uyumlu şekilde yaşayabilme becerisini kazanır.

Gelişimsel Pediatri (Developmental Behavioral Pediatrics) nedir?

Gelişimsel pediatri, gelişimsel sorunların değerlendirilmesi, tanılanması, tedavisinin planlanması, gerektiğinde başka bilim dallarına yönlendirilmesi ve izlenmesini sağlayan çocuk sağlığı ve hastalıkları bilim dalıdır.

Gelişimsel pediatri, çocukların,  biyolojik yapısı, görme, işitme, dokunma gibi duyuları, duyguları, düşünme yetisi ve hareket etmesi gibi işlevleri yanında aileleri ve toplum ile ilişkilerini bir bütün olarak değerlendirmektedir.  Gelişimsel pediatrinin tanımı içinde gelişim ve davranış ayrılmaz bir bütün olarak yer almaktadır.

Gelişimsel Pediatri Hizmetleri Neden Önemlidir?

Gelişimin en hızlı olduğu dönem, beyin gelişiminin de en hızlı olduğu dönem olan doğum öncesi dönemden başlayarak yaşamın ilk 3 yılıdır. Yapılan araştırmalar, çocukluk döneminde yaşanan olumlu ya da olumsuz koşulların erişkin yaşama olan etkisini kanıtlamıştır. Gebelik, bebeklik ve erken çocukluk döneminde yaşanan olumsuz etkiler beynin yapısal özelliklerini kalıcı olarak değiştirir ve erişkin dönemdeki duygusal, bilişsel süreçleri ve davranışları etkiler. Erken yaşta yapılan gelişimi destekleyici doğru yaklaşım ve uygulamalar ise gelişim ile ilgili ortaya çıkabilecek pek çok sorunu (yeme, uyku sorunu, davranış sorunları gibi) önlemekte, ilerleyen yaşlardaki akademik ve sosyal başarılara zemin hazırlamaktadır. Bu nedenle çocuklarının gelişiminin en iyi desteklenmesi konusunda bilgi almak isteyen anne ve babalar gelişimsel pediatri polikliniklerine başvurabilirler.

Aileler çocuklarının  gelişimleri ile ilgili çeşitli kaygılarını paylaşabilmeyi, onların öğrenmesini, duygularını, davranış ve hareketlerini daha iyi destekleyebilmeyi istemektedir.

Erken destek programlarının başarısı açısından gelişimsel ve davranışsal sorunların mümkün olan en erken yaşta özellikle de ilk 3 yaşta belirlenmesi, tedavisinin planlanması ve izlenmesi çok önemlidir.

Gelişimsel Pediatri’ye kimler başvurabilir?

Gelişimsel pediatri polikliniklerinde, gebelik döneminde anne ve bebekte risk oluşturan (tüp bebek uygulamaları, anne depresyonu, bebekte beyin, kalp, iskelet sistemi gibi tüm yapısal anomaliler) herhangi bir durumu saptanan,  erken doğan (prematüre), doğum sonrası dönemde yenidoğan yoğun bakım kliniğine yatırılarak izlenen, kalp-böbrek-karaciğer hastalığı gibi sağlık sorunları, süreğen hastalıkları olan, görme, işitme gibi duyusal sorunları saptanan, Down Sendromu gibi kromozomal ve genetik hastalıkları ya da kansızlık, anne depresyonu, hastanede yatış gibi farklı nedenlerden dolayı gelişimi risk altında olan ya da gelişimsel gecikmesi saptanan çocuklar ve aileleri izlenmektedir.

Özel gereksinimi (engelleri) olan çocukların erken tanılanması, gereksinimlerinin belirlenerek aile merkezli erken destek programlarının planlanması, gereken durumlarda rapor çıkarılması ve çıkarılan raporun içeriği, niteliği, bilimsel yapısının ve özel eğitim hizmetlerinin etkinliğinin değerlendirilmesi, ailelere yaşam boyu destek olunması gelişimsel pediatrinin temel hizmet alanlarındandır.

Diğer taraftan gelişimsel (konuşma bozuklukları, otizm gibi) ya da davranışsal ve psikolojik sorunları (yeme, uyku sorunları, öfke nöbetleri, inatçılık alt ıslatma, okul kaygısı gibi)  olduğu düşünülen, şüphelenilen her çocuk gelişimsel pediatri polikliniğinde değerlendirilebilir.

Gelişimsel sorunların varlığı dışında her ailenin çocuğunu büyütme çabaları sırasında karşılaşabileceği sorunlar ve yardım gereksinimleri olabilir. Aileler çocuklarının gelişimi ile ilgili her türlü desteği alabilmek için de gelişimsel pediatri polikliniğine başvurabilirler. Gelişim ile ilgili destekleyici yaklaşımlar ve risklerin anne karnındaki dönemden başlaması nedeni ile bu danışımların gebelik sürecinde başlaması idealdir.